Emile Zola, pełne nazwisko Émile-Édouard-Charles-Antoine Zola   (urodzony 2 kwietnia 1840 roku w Paryż – zmarł 28 sierpnia 1902 w Paryżu) Francuski powieściopisarz, krytyk i polityczny aktywista  będący jednocześnie najwybitniejszym powieściopisarzem późnych lat XIX wieku Francji.  Zwrócił na siebie uwagę głównie poprzez swoje teorie opisane w duchu naturalizmu w 20-sto tomowym dziele Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa  (Les Rougon-Macquart) , oraz swoje wstawiennictwo w Aferze Dreyusa i słynny list otwarty  “J’accuse.”

Chociaż urodził się w Paryżu 1840 roku – młodość spędził w Aix-en-Provence na południu Francji, gdzie jego ojciec, inżynier włoskiego pochodzenia był zaangażowany w projekt wodociągów komunalnych. Zola senior zmarł w 1847, pozostawiając panią Zola (Émilie Aubert)  i jej młodego syna w bardzo ciężkiej sytuacji finansowej. W Aix, Zola kolegował się w szkole z przyszłym malarzem  Paulem Cézanne’m, W późniejszych latach Cezanne dołączył do Zoli w Paryżu. Wówczas też przedstawił go Édouardowi  Manet’owi i malarzom impresjonistycznym.

 Pomimo tego, że Zola ukończył edukację w szkole  Lycée Saint-Louis w Paris,  dwukrotnie nie zdał egzaminu baccalauréat (egzamin zbliżony znaczeniem do polskiej matury) warunkującego przyjęcie go na studia. Od 1859 roku próbował znaleźć jakiekolwiek zatrudnienie aby móc się utrzymać, jednak większość kolejnych dwóch lat spędził bez pracy, cierpiąc skrajną biedę. Prób

Emil Zola

Emil Zola

ował przetrwać zastawiając swoje prywatne rzeczy. W 1862 drugim roku podjął pracę jako urzędnik w znanym wówczas  wydawnictwie. L.-C.-F. Hachette, gdzie po czasie został awansowany do działu ogłoszeń. Aby dorobić Zola zaczął pisać artykuły do różnych czasopism na aktualne tematy cieszące się ogólnym zainteresowaniem. Zaczął też  pisać powieści. W 1865 roku opublikował pierwszą z nich   La Confession de Claude (Spowiedź Claude’a), w pół autobiograficzna opowieść, która przykuła uwagę publiki i policji a w efekcie również nieprzychylność jego pracodawcy.

Gdy jego reputacja jako pisarza była dość ugruntowana tak, że mógł spokojnie, choć wciąż na skromnym poziomie utrzymać siebie i matkę, zrezygnował z pracy w Hachette aby rozwijać swoje literackie zainteresowania. W kolejnych latach, zgodnie z planem, Zola kontynuował karierę niezależnego dziennikarza  oraz opublikował kolejne dwie powieści: w 1867 roku Thérèse Raquin  – makabryczna powieść o morderstwie i jego następstwach, która do dnia dzisiejszego cieszy się popularnością,  i Madeleine Férat z 1868, która raczej nie odniosła sukcesu. W 1868 roku Zola zaczął snuć wizję projektu na dużą skalę, a konkretnie o serii powieści porównywalnej do” Ludzkiej komedii” Honoré de Balzac’a napisanej trochę wcześniej w tym samym stuleciu. Projekt Zoli, oryginalnie zakładał dziesięć powieści, każda miała się koncentrować  na charakterystyce jednego z członków tej samej rodziny. Ostatecznie pomysł został zreazlizowany w aż dwudziestu tomach serii nazwanej Les Rougon-Macquart

La Fortune des Rougon, pierwsza powieść z serii zaczęła ukazywać  się w odcinkach w 1870 roku. Publikację kolejnych części powieści

Emil Zola

Emil Zola

przerwała wojna francusko-niemiecka, a ostatecznie w formie książki wydano ją w październiku 1871 roku. Zola pisał i wydawał jedną, kolejną książkę  mniej więcej raz na rok. Publikacja całejsSerii zakończyła się 1893 roku,

W latach 1860-tych i 70-tych poprzez artykuły w czasopismach zajmował się również gorliwie obroną sztuki Cézanne’a, Manet’a, i malarzy nowego nurtu impresjonistycznego: Claude’a Monet’a, Edgara Degas’a,  Pierre-Auguste’a Renoir’a. W tym czasie był też stałym towarzyszem co tygodniowych spotkań wspomnianych artystów i innych ludzi świata kultury, które odbywały się w różnych paryskich studiach czy kawiarniach. Na spotkaniach prowadzono ożywione dyskusje na temat twórczości, sztuki i otaczającej rzeczywistości. Znanym miejscem spotakań była Cafe Guerbois.

Przyjaźń  Zoli z Cézannem i innymi artystami została nieodwracalnie zerwana po publikacji w 1886 roku jego powieści l L’Oeuvre (1886; Dzieło). Powieść opisuje życie innowacyjnego malarza, który pozostaje niezrealizowany pomimo swego kreatywnego potencjału, i dlatego decyduje się powiesić przed jednym ze swoich ostatnich dzieł. Cézanne w szczególności odebrał tą powieść jako słabo zamaskowany komentarz do jego własnego temperamentu i talentu.

Lodzina Zolów i Charpentier w Medan

Rodzina Zolów i Charpentier w Medan

W 1870 Zola poślubił Gabrielle-Alexandrine Meley, która była już od pięciu lat  jego towarzyszką i kochanką.  Na początku lat 70-tych rozwijał swoje kontakty literackie  spotykając się często z Gustave Flaubert’em, Edmond Goncourt’em, Alphonsem Daudet,czy  Ivan Turgenev’em, Od 1878 roku dom Zoli w Medan nad Sekwaną nieopodal Paryża stał się punktem cyklicznych spotkań, w których uczestniczyli również Guy de Maupassant i Joris-Karl Huysmans. W 1880 roku wspólnie wydali kolekcję krótkich opowiadań „Wieczory w Medan” , (Soirées de Médan)

Jako Założyciel ruchu naturalistycznego Zola opublikował kilka traktatów wyjaśniających swoje teorie między innymi był to  Le Roman expérimental z 1880 i Les Romanciers naturalistes  w 1881. Naturalizm oznaczał  stosowanie w literaturze dwóch podstawowych zasad: determinizm, inaczej wiara w to, że postać, jej temperament i ostatecznie jej zachowanie jest zdeterminowane przez cechy dziedziczne, otoczenie i moment w historii oraz metodę eksperymentalną, która wymaga obiektywnego rejestrowania dokładnych informacji w kontrolowanych warunkach. Zola uznawał świat za poznawalny i wyjaśnialny; wierzył w postęp dokonujący się przez sam fakt upływu czasu. Pisarz najwyżej cenił naukę; poprzez zatarcie różnic dzielących naukę i literaturę chciał tej ostatniej nadać większą wartość.

Zamiłowanie Zoli do polemiki i rozgłosu spowodowało przesadne stosowanie zasad naturalizmu w jego wczesnych powieściach. Zola

Villa Emila Zoli w Medan

Villa Emila Zoli w Medan

poprzez podejmowanie kontrowersyjnych tematów był też mocno krytykowany.Na przykład jego powieść La Débâcle (1892), która jawnie krytykuje francuską armie i władze za postępowanie podczas wojny francusko-niemieckiej powoduje pełen jadu atak zarówno ze strony Francji jak i Niemiec.Być może z powodu swoich jawnych buntów, pomimo niekwestionowanej pozycji jaką posiadał Zola nigdy nie został wybrany do Akademii Francuskiej, chociaż był nominowany około 19 razy.W 1898 roku Zola wstawił się w obronie Alfreda Dreyfusa, w bardzo głośniej, wstydliwej dla Francji aferze. Szczegóły we wpisie Sprawa Dreyfusa.

Małżeństwo Zoli z Alexandrine przetrwało do końca jego życia. Artysta miał jednak czternastoletni romans z  Jeanne Rozerot, jedną z jego służących. Jean urodziła też jego jedyne dzieci Denise i Jacques — które zostały “rozpoznane” przez Panią Zola dopiero po śmierci męża.

Emile Zola

Emile Zola

Zola zmarł niepodziewanie  w 1902 r. na skutek zatrucia tlenkiem węgla. Przyczyną była prawdopodobnie zatkany przewód kominowy. Oficjalnie ustalono, ze był to wypadek aczkolwiek okoliczności jego śmierci do dziś budzą poważne wątpliwości. Sądzi się między innymi, że tak zwani anty-Dreyfuzyści mogli doprowadzić do zatrucia pisarza celowo blokując ujście sadzy.

W czasach, w których Zola zmarł był już rozpoznawany w Europie jako wielki powieściopisarz i człowiek czynu – obrońca prawdy i sprawiedliwości. Podczas pogrzebu tłumy żałobników, zarówno ludzi zamożnych jak i biedaków wyszło na ulice Paryża aby pożegnać pisarza w jego ostatniej drodze.

W 1908 szczątki Zoli zostały przetransportowane do  Panthéonu i pochowane wśród takich osobistości  jak Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Victor Hugo i innych francuskich pisarzy, którzy przez swoje prace przyczynili się do zmiany kursu historii Francji.

Źródło: tłumaczenie własne wybranych fragmentów artykułu profesora William J. Berga zmieszczonego na stronach encyklopedii britannica

Pasjonuje Cię Paryż, Francja i sztuka?

Zapisz się na Newsletter, aby otrzymywać informacje o najnowszych artykułach!

Zapisując się do newslettera, wyrażasz zgodę na przesyłanie informacji o nowych artykułach, produktach, promocjach. W każdej chwili możesz zrezygnować z subskrypcji. Polityka prywatności