Molier przyszedł na świat w Paryżu 15 stycznia 1622 roku. Jego prawdziwe nazwisko brzmiało Jean Baptiste Poquelin. Jego ojciec była majętnym mieszczaninem sprawującym funkcję królewskiego tapicera. Dzięki temu, że w 1642 tytuł ten przelany został również na jego syna, młody Poquelin miał możliwość udać się wraz z Ludwikiem XIII w podróż do Narbonne, gdzie wszedł w krąg znanej aktorskiej rodziny Béjart, z którą niedługo potem zapoczątkował działalność zespołu Illustre Théâtre.

Trupa otrzymała do dyspozycji salę na przedmieściach Paryża, jej działalność wpędziła jednak Poquelina w długi, z powodu których kilkakrotnie znalazł się w więzieniu. Występował wówczas na deskach stworzonego przez siebie teatru jako aktor, ale zaczął równocześnie pisać pierwsze sztuki na jego potrzeby i pełnił funkcję reżysera przedstawień. Konkretny repertuar nie jest znany, ale z pewnością oscylował on wokół zdobywającego coraz większą popularność we Francji gatunku komedii dell’arte, o czym świadczyć mogą pochodzące z tego okresu utwory Moliera, jak choćby „Latający lekarz”, czy „Zazdrość kocmołucha” o lekkim, farsowym charakterze. Prawdziwą popularność przyniosły początkującemu dramaturgowi dopiero wystawiane w późnych latach pięćdziesiątych komedie „Wartogłów” oraz „Zwady miłosne”, dzięki którym zespół mógł pozwolić sobie na opuszczenie prowincji i przeniesienie się do większego miasta.

Od 1658 roku trupa Moliera występowała w Rouen, niedługo potem powróciła zaś do Paryża (dzięki protektoratowi księcia d’Anjou) i wystąpiła na dworze młodego króla Ludwika XIV. Pokazano wtedy „Nikodema” oraz wspomniane już „Zwady miłosne”, które zapewniły Molierowi sympatię monarchy i jego cichy mecenat. Jego skutkiem było mianowanie trupy oficjalnym zespołem aktorskim królewskiego brata i wystawienie w sali pałacu Petit Bourbon „Pociesznych wykwintniś” 18 lipca 1659 roku. W 1660 roku zespół przeniósł się do sali w Palais Royal, gdzie niebawem wystawiono komedie uznawane już za w pełni dojrzałe i dobitnie świadczące o wielkim talencie Moliera: „Rogacza z urojenia”, „Don Garcja z Nawary”, „Szkołę mężów” i komedio-balet „Natręty”.

W 1662 roku Molier poślubił młodszą o dwadzieścia lat Armandę Béjart, siostrę Magdaleny – wieloletniej kochanki artysty. W Paryżu krążyły plotki jakoby Armanda była w z17224402Q,Molierrzeczywistości nieślubną córką Magdaleny, a tym samym również Moliera, stąd owo małżeństwo stało się wkrótce źródłem zgorszenia i przysporzyło obojgu licznych przykrości i trudności w karierze teatralnej. W tym samym czasie ukazała się „Szkoła żon” -€“ sztuka niezwykle śmiała obyczajowo i formalnie, przełamująca nadal bardzo żywotne reguły klasycznej dramaturgii i obowiązujące w XVII-wiecznej Francji społeczne tabu. Zarysował się tu również niezwykły zmysł charakterologiczny Moliera w budowaniu postaci, który miał zaowocować później największymi arcydziełami, stanowiącymi po dziś dzień niedościgniony ideał w zakresie psychologicznego skomplikowania i realistycznego rysu bohaterów dramatu.

Śmiałość artystyczno-obyczajowa Moliera zjednała mu wielu wrogów, którzy znaleźli doskonałą pożywkę dla krytyki w wystawionym po raz pierwszy w 1664 roku w Wersalu, podczas otwarcia ogrodów królewskich „Świętoszku”, gdzie obłuda i śmieszność pewnych grup społecznych uległa zdecydowanemu napiętnowaniu, przez co urażeni tą bezpośredniością decydenci doprowadzili do zakazu wystawiania sztuki. Król mimo faktu, iż przyjął łaskawym uchem ten dowód wzrastającego religijnego sceptycyzmu i drwin obłudnych pozorów świętości -€“ zmuszony był podpisać. Pod koniec owego feralnego roku niezrażony skandalem Molier wystawił jednak komedię jeszcze bardziej śmiałą i bulwersującą środowisko bigotów – słynnego „Don Juana”. Jednak po piętnastu dniach powodzenia na scenie teatru Palais Royal, wskutek pojawienia się broszury niejakiego Sieur de Rochemont, „Don Juan” podzielił los „Świętoszka””. Król chcąc załagodzić sytuację obdarzył trupę Moliera pensją 6000 funtów rocznie i tytułem „aktorów królewskich”, jednak nawet to nie było w stanie pocieszyć Moliera..

Sytuacja nieco zmieniała się dopiero po śmierci surowej królowej matki, kiedy na dworze zapanowała większa swoboda. Wówczas „Świętoszek” mógł zostać wystawiony, jednak po skróceniu i pod innym tytułem. Przestawienie to miało miejsce 5 sierpnia 1665 roku. Jednak już następnego dnia od wystawienia prezydent parlamentu, korzystając z nieobecności króla zakazał dalszych przedstawień, zaś arcybiskup Paryża zagroził klątwą zarówno autorowi, jak i widzom tej sztuki. Po pięciu latach oczekiwania „Tartuffe” powrócił na deski teatru w swej pierwotnej formie. W dzień jego pierwszego wystawienia, tj. 5 lutego 1669 roku, teatr był wypełniony po brzegi. Tak samo było przez kolejne czterdzieści cztery wieczory z rzędu. Molier wystosował wówczas do króla pismo pełne wdzięczności i zadowolenia. Mimo opieki, jaką miał u Ludwika XIV, spotykały go na dworze upokorzenia. Dla króla i współczesnych Molier był jedynie aktorem i to drugiej klasy. Niemalże nie wspominano o nim jako o autorze utworów, na których można było co prawda dobrze się bawić, których jednak nie traktowano poważnie. W życiu prywatnym sytuacja Moliera nie była lepsza. Cierpiał też z powodu własnej żony. Z każdym rokiem zbliżał się do starości, ona zaś była w kwiecie wieku. W końcu w roku 1665, po kilku latach pożycia, rozstał się ze swoją żoną, choć nie przestał jej kochać

W kolejnych utworach Molier starał się  obnażać prawdę o naturze i zachowaniach człowieka wyłaniając  z otaczającej go rzeczywistości pozorne drobnostki. Wykreowani w ten sposób bohaterowie byli więc odzwierciedleniem konkretnych postaw, ulegających oczywiście wynaturzeniom i przerysowaniom dla wzmocnienia dramatycznej wymowy i skuteczniejszego nakłaniania widzów do sprzeciwu wobec nich.

molierW połowie lat 60-tych Molier zaczął podupadać na zdrowiu, nawet i ten aspekt swojej biografii przekładając na sztukę, czego efektem stała się komedia „Miłość lekarzem”; niedługo po niej ukazały się też kolejne z jego najważniejszych dzieł –„Mizantrop” (1666) i znakomity „Skąpiec”(1668). W ostatnim okresie tworzył zarówno na potrzeby dworu królewskiego („Dostojni współzawodnicy”, „Mieszczanin szlachcicem”), jak i własnej sceny („Szelmostwa Skapena”, „Uczone białogłowy”). W 1770 roku Molier otrzymał również propozycję wejścia w skład Akademii Francuskiej, nowe stanowisko wymagało jednak porzucenia teatru, zostało więc odrzucone na rzecz jego największej życiowej pasji, której poświęcał wszelkie siły i stale pogarszające się zdrowie.

Dnia 17 lutego 1673 roku, w dzień wystawiania „Chorego z Urojenia”, Molier nagle zasłabł. Pomimo nękającej go choroby, do ostatniej chwili grał i dawał z siebie wszystko. Gdy stracił przytomność, dwaj okoliczni proboszczowie odmówili mu pomocy, jako „wyklętemu” aktorowi. Dopiero trzeci ksiądz zgodził się pośpieszyć mu z pomocą, jednak było już za późno. Molier skonał w obecności dwóch sióstr miłosierdzia, którym dał u siebie w domu przytułek. Po śmierci odmówiono mu pochowania w poświęcanej ziemi i dopiero błagania wdowy u Ludwika XIV spowodowały, że król wymógł na arcybiskupie Paryża pozwolenie na pogrzeb zmarłego. Odbył się on nocą, dla uniknięcia rozgłosu, 21 lutego 1673 roku, w obecności zaledwie dwóch księży (są tez informacje, że w pogrzebie żaden ksiądz nie brał udziału). Jego prochy spoczywają obecnie na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu.

W ikonie wpisu portret Moliera autorstwa Nicolasa Mignard (1658)

Pasjonuje Cię Paryż, Francja i sztuka?

Zapisz się na Newsletter, aby otrzymywać informacje o najnowszych artykułach!

Zapisując się do newslettera, wyrażasz zgodę na przesyłanie informacji o nowych artykułach i moich publikacjach. W każdej chwili możesz zrezygnować z subskrypcji. Polityka prywatności