Gustave Caillebotte, jeden z wybitnych przedstawicieli impresjonizmu, zapisał się w historii nie tylko jako malarz, ale także jako mecenas sztuki. Jego życie, naznaczone pasją do malarstwa i kolekcjonowania obrazów, zakończyło się w 1894 roku w wieku zaledwie 45 lat, ale spuścizna, którą pozostawił, zmieniła oblicze francuskiej kultury na zawsze.
Testament Caillebotte’a: Pierwszy krok ku wieczności
Pierwszy testament Gustave’a Caillebotte’a powstał wkrótce po tragicznej śmierci jego brata René w 1876 roku. W tym czasie Gustave był jeszcze młodym artystą, który zaczynał budować swoją kolekcję impresjonistycznych dzieł.
Wielokrotnie zmieniał zapisy testamentowe, dostosowując je do swojej rosnącej kolekcji i wizji, aby impresjonizm zyskał należyte miejsce w historii sztuki. Po jego śmierci w 1894 roku, finalna wersja testamentu zawierała niezwykłe postanowienie: kolekcja 70 dzieł impresjonistycznych miała zostać przekazana państwu francuskiemu.
” (…) Oddaję państwu obrazy, które posiadam. Jednakże, ponieważ chcę, aby ten dar został przyjęty, i to w taki sposób, aby obrazy te nie trafiły ani na strych, ani do muzeum prowincjonalnego, lecz do Luksemburga, a później do Luwru, konieczne jest, aby odczekać pewien czas przed realizacją tej klauzuli, aż publiczność – nie mówię, że zrozumie, ale zaakceptuje to malarstwo. Ten czas może wynosić dwadzieścia lat lub więcej; w międzyczasie mój brat Martial, a w przypadku jego nieobecności jeden z moich innych spadkobierców, będzie je przechowywać.
Proszę Renoira, aby był wykonawcą mojego testamentu i zgodził się przyjąć obraz, który wybierze; moi spadkobiercy powinni nalegać, aby wybrał jedno z ważniejszych dzieł.”
Gustave Caillebotte
Obrazy z testamentu Gustava w Muzeum Orsay
„Huśtawka” Auguste Renoir 1876
„Balet” Edgar Degas, pastel 1876
„Regaty w Argenteuil” Claude Monet 1865
„Wiosna, kwotnące śliwy” Camille Pissarro 1877
„Regaty w Molesey” Alferd Sisley 1874
„Balkon” Edouard Manet 1868-1869
„Podwórze na farmie Auvers” Paul Cezanne 1879-1880
Impresjonizm wśród kontrowersji
Pod koniec XIX wieku impresjonizm był wciąż postrzegany jako nurt kontrowersyjny. Wielu krytyków uważało obrazy Moneta, Renoira czy Degasa za zbyt nowoczesne, chaotyczne i pozbawione klasycznych wartości artystycznych. Dlatego decyzja Caillebotte’a o przekazaniu swojej kolekcji budziła wśród elit artystycznych wiele emocji.
Zgodnie z wolą zmarłego wykonawcą testamentu został Auguste Renoir, bliski przyjaciel Gustave’a. Wspólnie z Martialem Caillebottem, bratem Gustave’a, Renoir musiał stawić czoła trudnym negocjacjom z władzami francuskimi. Urzędnicy początkowo wahali się, czy przyjąć darowiznę, obawiając się, że dzieła impresjonistów zaniżą prestiż narodowej kolekcji.
„Bal w Moilin de la Galette” 1876 Auguste Renoir
Spadek Caillebott’a, Muzeum Orsay
Muzeum Luksemburskie: Pierwszy dom impresjonizmu
Ostatecznie, dzięki determinacji Renoira i Martiala Caillebotte’a, francuskie państwo zgodziło się przyjąć dar z przyrzczeniem ekspozycji prac. Jednak z 70 obrazów zaakceptowano jedynie 40, (38 obrazów i 2 rysunki), w tym dzieła takich artystów jak Monet, Renoir, Degas, Sisley, Manet czy Pissarro. Obrazy trafiły do Muzeum Luksemburskiego, które było przeznaczone dla współczesnych dzieł sztuki. Odrzucone prace stały się własnością spadkobierców.
Problem z zaakceptowaniem całej darowizny nie polegał tylko na subiektywnej ocenie jej wartości. Muzeum Luksemburskie borykło się z kwestią ograniczonej powierzni wystawienniczej. Zrobiło też wyjątek od swoich reguł, które ograniczały ekspozycję prac tego samego artysty do trzech pozycji.
W celu spostania wymogom testamentu stworzono „pokój Caillebotte’a”. Został on otwarty dla publiczności 9 lutego 1897 roku.
Kolekcja Caillebotte’a wg zestawienia https://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_%C5%93uvres_de_la_collection_Caillebotte
Muzeum Orsay: Nowy dom dla spuścizny Caillebotte’a
Obrazy trafiły kolejno do Luwru w latach 1929-1947, a następnie wraz innymi XIX-wiecznymi dziełami zostały umieszczone w Musée du Jeu Paume (1947-1986) . W 1986 roku, wraz z otwarciem Muzeum Orsay, kolekcja Caillebotte’a znalazła swój ostateczny dom.
Dwa rysunki Jean-François Milleta, które w ramach tej spuścizny należą do Musée d’Orsay, są obecnie przechowywane w Departamencie Sztuk Graficznych Luwru.
Co się stałało z obrazami Gustava Caillebotte’a?
Testamet przekazujący działa Państwu farncuskiemu nie obejmował żadnej pracy samego Caillebotte’a. Caillebotte żył w związku cywilnym z Charlotte Berthier (prawdziwe imię Anne Marie Hagen) i nie miał dzieci. Do kogo więc trafiły? Jego spadkobiercami byli jego brat Martial (1853-1910), i jego przyrodni brat Alfred (1834-1896).
Auguste Renoir i Martial Caillebotte zdecydowali o przekazaniu dwóch płócien Gustava do kolekcji państwowej. Są to obrazy: „Cyliniarze” oraz „Widok na na dachy efekt śniegu”, które obecnie dumnie wiszą na ścianach muzeum Orsay.
„Cykliniarze” Gustave Caillebotte, 1875, Muzeum Orsay
Spuścizna Gustave’a Caillebotte’a
Gest Gustave’a Caillebotte’a nie tylko zabezpieczył przyszłość impresjonizmu, ale również utorował drogę dla innych artystów, by ich dzieła były traktowane z należytym szacunkiem. Jego wizja i odwaga w promowaniu nowatorskiej sztuki stanowią inspirację dla współczesnych kolekcjonerów i mecenasów.
Dzięki niemu obrazy, które niegdyś były uznawane za kontrowersyjne, dziś są uznawane za arcydzieła i należą do największych skarbów Muzeum Orsay.
Informacje m.in. z :
https://archives.seine-et-marne.fr/fr/le-testament-de-gustave-caillebotte
„L’ABCdaire de Caillebotte” Falmmarion
https://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_%C5%93uvres_de_la_collection_Caillebotte
